بازگشت
سازمان ملل و نقش های جدید سیاسی در کشور
محمد اسحاق فیاض محمد اسحاق فیاض

 سازمان ملل در طول ده سال گذشته نقش های متفاوتی در افغانستان بازی کرده است. این سازمان هرچند همیشه در طول تقریبا چهارده جنگ و تحولات خونین در افغانستان فعال بوده است، امابزرگ ترین فعالیت های این سازمان در روزهای پایانی سقوط طالبان و حمله امریکا در افغانستان در سال 2001 بود. بعد از حمله تروریستی به مرکز تجارت جهانی در نیویورک و تصمیم امریکا برای سرنگونی رژیم طالبان، سازمان ملل برای پیدا کردن یک راه حل سیاسی و تشکیل دولت آینده افغانستان فعال گردید.

مهمترین تلاش این سازمان دراین دوره تشکیل کنفرانس بین المللی بن 1 بود که شالوده نظام دموکراسی در افغانستان پی ریزی گردید واین ساختارمورد قبول جامعه جهانی واقع شد. همزمان با حمله امریکا به افغانستان و سقوط امارت طالبان سازمان ملل بسیار سریع وارد افغانستان گردیدو درشهرهای مختلف کشورنمایندگی باز کرد، تا بتواند نقش سازنده ای را درراستای تحکیم صلح و استقرار پایدار یک نظام سیاسی مطلوب درافغانستان برداشته باشد. سازمان ملل در قدم اول یک نماینده خاص در امورافغانستان تعیین کرد و به دنبال آن اختیارات زیادی به این نماینده اعطاکرد تا بتواند فعالیت های خود را درافغانستان گسترش دهد. اقای لخضر ابراهیمی دیپلمات کهنه کاریکی از کشورهای عربی نماینده خاص سازمان ملل درامورافغانستان بود. او یکی ازموفق ترین نمایندگان سازمان ملل درامورافغانستان بود که توانست بر وضع آشفته آن فایق آید، او تقریبا به تمامی شهرهای بزرگ افغانستان سفر کرد و با همه سران احزاب و سیاست مداران افغانی دیدار نمود. یکی از طرح های مهم او درافغانستان تقسیم نمایندگی افغانستان به بخش های مختلف بود که همه این مجموعه زیرنظریوناما به فعالیت خود ادامه داد. هرچند تاپیش ازاین نیز بخش های مختلف سازمان ملل حتی در زمان طالبان فعالیت می کرد، اما آقای ابراهیمی زنجیره ای از فعالیت های سازمان ملل را در قالب یوناما شکل داد.

یکی ازنقش های که سازمان ملل فعالیت های سیاسی این سازمان برای گسترش صلح و مصالحه ملی، ایجاد توازن قومی در ساختارقدرت، تحکیم پایه های دموکراسی، دولت داری خوب، برپایی انتخابات و نظارت بر انتخابات و دفاع از حقوق زنان بود. با توجه به فعالیت های سازمان ملل بود که دوره اول انتخابات ریاست جمهوری و پارلمان افغانستان با شورو شوق زیادی برگزار گردید و علی رغم نا امنی های موجود و نیز وجود برخی از گروههای مسلح در کشور و... هردو انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی باکمترین تخلفات انتخاباتی برگزارگردید و جنجال های که در دوره های بعدی انتخابات درکشور پیش آمد وجود نداشت. هم چنین این سازمان برای پروسه صلح و خلع سلاح عمومی همت گذاشت و مردم با استقبال از این طرح سلاح های شان راتحویل دادند و کشور به سرعت وضعیت ملکی وغیرنظامی به خود گرفت.

با همه این تلاش ها با رفتن آقای لخضرابراهیمی وبه دنبال آن آمدن اقای وندریل به نمایندگی سازمان ملل در امورافغانستان، نقش سیاسی سازمان ملل در کشوربه تدریج کم شد. هرچند آقای وندریل هم یکی از سیاست مداران کهنه کار بود، اما شرایط موجود در کشور طوری بود که سازمان ملل به تدریج درکشورنقش سیاسی کمتری داشته باشد. حکومت افغانستان در مرحله دوم انتخابات ریاست جمهوری سعی کرد، نقش سازمان ملل را در نظارت براین انتخابات کمترکند وبه همین دلیل یکی از مسایل حاشیه داری که درزمان آمادگی برای انتخابات ریاست جمهوری به وجود آمد، نقش سیاسی و نظارتی سازمان ملل براین انتخابات بود. اقای کرزی با شعارافغانی شدن انتخابات سعی داشت نظارت نمایندگان سازمان را درانتخابات کاهش دهد. اما نتوانست همه نمایندگان سازمان ملل را که ظاهرا سه نفر بودند که در کمیسیونهای انتخابات و سمع و شکایات  باید عضو می بودند، کاهش بدهد، اما تمام تلاش ها در راستای کاستن از نقش آنان در نظارت برانتخابات بود. این موضوع در انتخابات پارلمانی نیز به یکی از مشکلات اساسی قبل از انتخابات تبدیل گردید، زیرا اقای کرزی سعی کرد با قانون جدید انتخابات که در پارلمان تصویب نشده بود با دستور و فرمان حکومتی می خواست آن را به اجرا بگذارد که این قانون نقش نظارتی سازمان ملل به حد اقل کاهش یافته بود و جای نمایندگان این سازمان در دو کمیسون انتخابات و سمع و شکایات را دیگر افغانها گرفته بود. سرانجام دوتن از نمایندگان سازمان ملل علی رغم مخالفت ها به این کمیسیون راه پیداکردند، امور انتخابات در هردو دوره بدست افغانها بود و به همین دلیل هم در انتخابات ریاست جمهوری و هم در انتخابات پارلمانی چالش های زیادی رونما گردید که هنوزهم این چالش ها همچنان ادامه دارد.

هرچند در سال های اخیر نقش سیاسی سازمان ملل در افغانستان کاهش یافته بود، اما اکنن وضعیت سیاسی در کشور فضای چندان مطلوبی ندارد، مخالفان سیاسی حکومت افزایش چشم گیری یافته است، خشونت ها در کشورتقریبا سراسری شده و گروه های افراطی منتظر خروج نیرهای خارجی ازافغانستان هستند تا حملات خود را علیه کابل گسترش بدهند، حکومت نیز چنان غرق در فساد است که از سنگینی آن نمی تواند قدراست نماید و از همه مهمتر گسترش یاس و نا امیدی در میان مردم از آینده کشور است. در چنین وضعیتی نیازمند این است که سازمان ملل یک باردیگر نقش سیاسی خود را درافغانستان بیشتر نماید و مانند اوایل ده سال پیش در کشور فعال گردد. زیرا اگر سازمان ملل به وضعیت موجود سیاسی سامان بهتری ندهد معلوم نیست که پراکندگی و چالش های سیاسی و بی اعتمادی های موجود کشور را به کدام پرتگاه خطرناک دیگری خواهد برد.

به نظر می رسد که سازمان ملل نیزاز وضعیت موجود نگران است و تلاش های جدیدی را در این زمینه آغاز کرده است. این سازمان در روز پنج شنبه هفته گذشته چشم انداز جدیدی از فعالیت های خود را درافغانستان ارایه داد که نشان می دهد بیشتر چشم انداز سیاسی برای بهبود ضعیت موجود سیاسی در کشوراست. بر اساس استراتیژی جدید یوناما، برای افغانستان همکاری نمایندگی سیاسی، سازمان ملل متحد در بخش های انتخابات ریاست جمهوری، انتقال مسئولیت های امنیتی، ایجاد همکاری های منطقه ای، حاکمیت قانون و حکومتداری خوب را شامل می شود. این موضوعات در سال های اخیر از سوی سازمان ملل کمرنگ شده بود، اما در سال جدید این سازمان در افغانستان تصمیم گرفته است تا روی موضوعات یادشده بهتر و بیشتر از گذشته کار نمایند، اما این که آیا این سازمان مانند اوایل پیروزی برطالبان نقش بازی کرده می تواند و یا این که حکومت افغانستان تا چه اندازه زمینه فعالیت های سیاسی را برای این سازمان فراهم می کند، یا اینکه آقای یان کوبیش، نقش لخضر ابراهیمی را در افغانستان بازی کرده  میتواند  یانه، سئوالی است که آینده روشن خواهد کرد. آقای یان کوبیش هم چنین می گوید: "نگرانی برخی از رهبران اوپوزسیون حکومت نیز مبنی بر دخالت در امور انتخابات را در نشستی که با انان داشتند نیز مورد بحث و بررسی قرار داده است".

به هرحال با توجه به وضعیت موجود لازم است تا سازمان ملل درسال جدید یک باردیگر تلاش های گسترده خود را مانند اوایل استقرار نظام دموکراسی در کشور، از سر بگیرد و چالش های سیاسی موجود را که در کشور به وجود آمده است از سرراه بردارد و مسیری را ترسیم نماید که مانند ده سال پیش همه اقوام ساکن درکشور احساس مشارکت در قدرت را نمایند و از بی عدالتی و تبعیض و انحصار قدرت و نیز از روند روبه گسترش فساد در کشور، بکاهد و فضای سالم سیاسی در کشور ایجاد گردد.


April 1st, 2012


  برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
 
بازگشت
گزیده مقالات